تعریف گیربکس
گیربکس ماشینی است که برای انتقال توان مکانیکی از یک منبع تولید توان به یک مصرف کننده و هچنین برآورده ساختن گشتاور و سرعت دورانی مورد نیاز مصرف کننده به کار می رود. گیربکس در واقع یک ماشین واسطه بین تولید کننده توان و مصرف کننده توان می باشد که بین منبع توان و مصرف کننده توان یک توازن برقرار می کند.
به دلیل هماهنگ بودن گشتاور و سرعت دورانی منبع تولید توان با مصرف کننده نیاز به ماشینی می باشد که بتواند این هماهنگی را به عنوان یک واسطه برقرار نماید که این ماشین نامش گیربکس می باشد.
معادل کلمه گیربکس در زبان فارسی، واژه جعبه دنده می باشد. این ماشین ها بعد از موتور یا سر راه وسایل صنعتی قرار می گیرند و می توان با کم یا زیاد کردن نسبت چرخ دنده ها توسط مكانيزم داخلی خود گیربکس، گشتاور مورد نیاز دستگاه را بدست آورد.
گیربکس ها به دو شکل برای صنایع مختلف تولید می گردند؛
الف: گیربکس های کاهنده
ب: گیربکس های افزاینده
گیربکس های کاهنده:
این نوع گیربکس ها بین محرک و متحرک قرار می گیرد و دور موردنیاز را تأمین می کند.
گیربکس های افزاینده:
این نوع گیربکس در صنایع مختلف کشور على الخصوص صنایع نیروگاهی، پالایشگاهی و پتروشیمی و غیره نیاز به گیربکس های با دور بالا می باشد.
در مورد گیربکس ها یک موضوع حائز اهمیت می باشد و آن هم این است که منبع تولید توان مهم نیست که با چه نوع سوخت یا منابع انرژی توان را تولید میکند بلکه این مهم است که در شفت ورودی به گیربکس، توان تولید شده را به صورت گشتاور به گیربکس منتقل کند.
دستگاه هایی که می توانند توان مورد نیاز گیربکس را تامین کنند شامل:
موتورهای الکتریکی، موتورهای دیزل، موتورهای بنزینی، موتورهای گاز سوز، توربین های بخار، توربین های گازی، توربین های آبی، توربین های بادی، موتورهای جت و غیره.
گیربکس در ابعاد و اندازه های مختلف و برای صنایع مختلف قابل ساخت بصورت تک و یا کوپله با موتور می باشد و انواع مختلفی دارند که عبارتند از:
۱- گیربکس خورشیدی
۲- گیربکس هلیکال
۳- گیربکس حلزونی
۴- گیربکس صنعتی
۵- گیربکس آویز
۶- گیربکس کرانویل
گیبرکس ها در صنایع مختلفی همچون صنایع فولاد، سیمان، آب و فاضلاب، صنایع داروسازی، صنایع دریایی، صنایع کاشی و سرامیک و بسته بندی و پتروشیمی و نفت و گاز و غیره کاربرد دارد.